خطری که نوجوانان را تهدید می‌کند/ آنچه باید در مورد « قوز» بدانیم

به گزارش خبرنگار مهر، افراد زیادی به خاطر شرایط شغلی و فشار و استرس کاری با مشکلات جسمانی و دردهای مفاصل پرتعداد دست به گریبان هستند که تداوم آن کار را به بیمارستان و صرف هزینه های زیاد می کند. اما آگاهی و اطلاع از این مشکلات می تواند در پیشگیری و بهبود آن کمک کند.

رضا ناصری کارشناس تربیت بدنی و مربی حرکات اصلاحی در مطلبی که برای گروه ورزشی مهر نوشته است به یک مشکل فراگیر پرداخته و از زوایای مختلف آن را بررسی کرده است. در این مطلب آمده است:

«کیفوز» یا «کایفوز»، اصطلاحی برای انحنای اغراق آمیز یا گرد شدن ستون فقرات فوقانی - میانی (توراسیک) بزرگ‌تر از پنجاه درجه است. این انحنای بزرگ باعث ایجاد یک قوز می‌شود که به آن «گوژپشتی»، «کمر گرد» یا «قوز کمر» نیز می‌گویند.

کیفوز می‌تواند در هر سنی ایجاد شود و هر دو جنس را درگیر کند. این تغییر شکل ستون فقرات دلایل زیادی دارد و با اسکولیوز نیز همراه است.

* انواع کایفوز
- کایفوز پوسچرال (وضعیتی)
- کایفوز شوئرمن
- قوز مادرزادی
- کایفوز (قوز) ناشی از بیماری زمینه‌ای

* گوژپشتی وضعیتی (پاسچرال)

شایع‌ترین نوع گوژپشتی، کیفوز وضعیتی، معمولاً در دوران نوجوانی و با حالت اندامی نامناسب یا قوز کردن مشخص می‌شود و ارتباطی با ناهنجاریهای شدید ساختاری ستون فقرات ندارد.

انحنا ناشی از گوژپشتی وضعیتی معمولاً گرد و هموار است و غالباً برای درمان قوز کمر هنگامی که از فرد خواسته می‌شود تا صاف بنشیند یا بایستد و «قوز نکند»، برطرف می‌شود.

قوز پشتی (گوژ پشتی) وضعیتی در میان دختران شیوع بالاتری دارد. این عارضه به ندرت دردناک است و چون پیشرفت نمی‌کند، معمولاً مشکلی را در بزرگسالی به وجود نمی‌آورد. متأسفانه با مکانیزه شدن زندگی‌های امروزه و استفاده مکرر نوجوانان و جوانان از انواع موبایل و تبلت، باعث باقی ماندن بدن در حالت قوز گاهی برای ساعتها می‌شود.

* کایفوز (قوز) شوئرمن
این نوع به نام رادیولوژیست که برای اولین بار این بیماری را شناسایی کرد، نامگذاری شده است. زمانی اتفاق می‌افتد که مهره‌ها شکل متفاوتی داشته باشند. مهره‌ها به جای مستطیل شکل گوه ای دارند. استخوان‌های گوهای شکل به سمت جلو خم می‌شوند و ستون فقرات را گرد جلوه می‌دهند.

این نوع از کایفوز به علت رشد نابرابر در صفحه رشد مهره‌ها اتفاق می‌افتد این شکل غیرطبیعی باعث می‌شود مهره‌ها در جلوی ستون فقرات به یکدیگر نزدیک و در عقب از هم جدا شود.

به این ترتیب فضای معمول دیسک کم می‌شود و تحدب غیرطبیعی در بالای پشت بدن ایجاد می‌شود و بنابراین عارضه ایجاد شده در صورتی که قبل از پایان رشد اسکلتی درمان نشود همیشگی خواهد بود و برای درمان نیاز به جراحی دارد.

- بیشتر در نوجوانان ظاهر می‌شود و پسران را بیشتر از دختران تحت تأثیر قرار می‌دهد
- می‌تواند شدیدتر از کیفوز وضعیتی باشد، به خصوص در افراد زیر وزن متوسط
- باعث ایجاد یک منحنی صلب و غیر قابل انعطاف می‌شود - تغییر موقعیت منحنی را تغییر نمی‌دهد
- می‌تواند دردناک باشد، به خصوص در حین فعالیت یا در هنگام ایستادن یا نشستن طولانی مدت.

* گوژپشتی مادرزادی
قوز پشتی مادرزادی زمانی رخ می‌دهد که ستون فقرات جنین در رحم مادر به طور طبیعی رشد نکند و استخوان‌ها چنان که باید شکل نگیرد یا چند مهره به یکدیگر جوش بخورد و بچسبد. گوژپشتی مادرزادی معمولاً به موازات رشد کودک تشدید می‌شود.

کایفوز به عنوان عارضه بیماری زمینه‌ای مانند شرایطی که برای افراد مبتلا به پوکی استخوان یا دژنره شدن (خراب شدن) دیسک ها پیش می‌آید. در افراد مبتلا به پوکی استخوان دیواره قدامی مهره‌ها دچار شکستگی‌های فشاری می‌شوند.

در افرادی که دچار دژنریشن دیسک ها هستند دیسک بین مهره‌ای در قسمت قدام بیش‌تر فشرده می‌شود که هر دوی شرایط گفته شده در هر دو بیماری منجر به ایجاد یک وضعیت مشابه یعنی کایفوز پاتولوژیک می‌شود.

کایفوز قوز (ممکن است همراه با بیماری‌هایی همچون فلج مغزی، اسپاینا بیفیدا) ناهنجاری مادرزادی ستون فقرات (اسکولیوز) انحراف ستون فقرات (دیستروفی عضالنی و یا حتی نرمی استخوان ناشی از کمبود ویتامین نیز بروز کند.

رضا ناصری - کارشناس تربیت بدنی و حرکات اصلاحی

* علائم کایفوز:
- گرد شدن شانه‌ها
- قوز قابل مشاهده روی پشت بدن
- درد مالیم کمر و پشت بدن
- خستگی
- سفتی و خشکی ستون فقرات
- گرفتگی عضله‌های همسترینگ (عضله‌های پشت ران)

* درمان
متوقف ساختن بیشتر شدن قوز و جلوگیری از بدشکلی هدف درمان گوژپشتی محسوب می‌شود. پزشک یا مربی حرکات اصلاحی، نکته‌های زیر را هنگام تعیین درمان مناسب مد نظر قرار می‌دهد:

- سن فرد و وضعیت سلامت عمومی
- تعداد سالهای باقیمانده رشد (اگر فرد کودک باشد)
- نوع گوژپشتی
- شدت انحنا یا قوز

متخصص رژیم غذایی مناسب حاوی کلسیم و ویتامین D را توصیه می‌کند.

سنجش تراکم استخوان، به ویژه در صورت سابقه ابتلاء اعضا خانواده به پوکی استخوان یا وقوع شکستگی در گذشته، از ضعیف شدن استخوان‌ها، شکستگی‌های فشاری و گوژپشتی متعاقب آن در بیماران مسن‌تر جلوگیری می‌کند.

تمرین‌ها و حرکتهای اصلاحی خاص تحت نظر مربی آشنا با حرکات فیزیوتراپی ورزشی، با تقویت عضله‌های شکم و پشت بدن به تسکین درد کمر و پشت بدن و بهبود حالت اندامی کمک می‌کند.

ورزش درمانی برای کشش عضله‌های منقبض و گرفته همسترینگ و تقویت ناحیه‌ای از بدن مفید است که در اثر هم محور نبودن ستون فقرات آسیب دیده است.

کیفوز چگونه بر بدن ما تأثیر می‌گذارد؟
در بیشتر مواقع، کیفوز مشکلاتی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند یا نیاز به درمان پزشکی ندارد. اما ممکن است باعث شود نسبت به ظاهرتان احساس خودآگاهی داشته باشید. در موارد شدید، کیفوز می‌تواند باعث درد یا مشکلات تنفسی شود. کیفوز شدید ممکن است برای اصلاح نیاز به جراحی داشته باشد.

چه کسانی به کیفوز مبتلا می‌شوند؟
کیفوز بیشتر در نوجوانانی ظاهر می‌شود که استخوان‌های آنها به سرعت در حال رشد است. همچنین ممکن است در افراد مسن ایجاد شود. با افزایش سن، مهره‌ها انعطاف پذیری خود را از دست می‌دهند و ستون فقرات ممکن است شروع به کج شدن به جلو کند.

*چه چیزی باعث کیفوز می‌شود؟

علت کیفوز به نوع زیر بستگی دارد:
وضعیتی: وضعیت نامناسب، تکیه دادن به صندلی، حمل کیف‌های سنگین.

* علائم کیفوز چیست؟
علامت اصلی کیفوز داشتن شانه‌های گرد یا قوز در قسمت بالای کمر است. همسترینگ سفت (ماهیچه‌های پشت ران) نیز می‌تواند از علائم باشد.

افرادی که انحنای شدیدتری دارند ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشند، از جمله:
- درد یا سفتی در پشت و تیغه‌های شانه
- پاهای بی حس و گزگز ضعیف
- خستگی مفرط
- تنگی نفس یا سایر مشکلات تنفسی به دلیل فشار ستون فقرات به مجاری هوایی
- مشکلات تعادل
- بی اختیاری مثانه یا بی اختیاری روده

* کیفوز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اغلب، غربالگری اسکولیوز در مدرسه زمانی است که یک ارائه دهنده برای اولین بار متوجه کیفوز کودک می‌شود. مواقع دیگر، نوجوانان یا والدین آنها متوجه گرد شدن ستون فقرات می‌شوند. برای تشخیص کامل باید به پزشک یا مربی حرکات اصلاحی مراجعه کنید.

* چرا ورزش مهم است؟
ورزش، همراه با وضعیت بدنی خوب و مراقبت‌های کایروپراکتیک، ممکن است به بهبود کایفوز و حتی رفع آن کمک کند.

* ورزش و کشش برای کیفوز
همیشه قبل از شروع ورزش با پزشک و متخصص حرکات اصلاحی مشورت کنید و حتماً به بدن خود گوش دهید. اگر یک ورزش یا کشش باعث افزایش درد می‌شود، حتماً آنرا متوقف کنید و حرکت جایگزینی را درخواست کنید.

مهره‌ها را در وضعیت صاف‌تری قرار می‌دهد. آنها را با استفاده از قطعات کوچک استخوان برای پر کردن فضای بین مهره‌ها به یکدیگر متصل می‌کند. با بهبودی مهره‌ها، به هم جوش می‌خورند یا به هم می‌پیوندند. این روش شدت منحنی را کاهش می‌دهد تا بدن شما را بهتر پشتیبانی کند. از بدتر شدن منحنی جلوگیری می‌کند.

* آیا می‌توانم از کیفوز پیشگیری کنم؟

برای جلوگیری از کیفوز وضعیتی می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
وضعیت بدن را خوب حفظ کنید
تقویت عضلات شکم و پشت
وزن سالم را حفظ کنید
کیف یا کتاب مدرسه و لوازم را در یک کوله پشتی محکم حمل کنید
برای تقویت بدن و انعطاف پذیر ماندن ورزش کنید

* چشم انداز افرادی که کیفوز دارند چیست؟

تشخیص زودهنگام بهترین چشم انداز را ارائه می‌دهد. اکثر افراد مبتلا به کیفوز که زود تشخیص داده می‌شوند نیازی به جراحی ندارند و عملکرد معمولی دارند. با این حال، اگر کیفوز را درمان نکنید، منحنی بدتر می‌شود و منجر به مشکلات سلامتی می‌شود. کنترل کیفوز به طور منظم و انجام فیزیوتراپی برای حفظ وضعیت بدن بسیار مهم است. این مراحل به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید که منحنی بدتر نمی‌شود و در زندگی شما اختلال ایجاد نمی‌کند.

* آیا کیفوز می‌تواند عود کند؟
کیفوز حتی پس از درمان ممکن است عود کند. برای سالم ماندن و قوی ماندن قدم بردارید. با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد اقداماتی که می‌توانید برای جلوگیری از عود کیفوز انجام دهید صحبت کنید.

* چه چیز دیگری باید از ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد کیفوز بپرسم؟ اگر شما یا فرزندتان کیفوز دارید، از پزشک خود بپرسید:
منحنی چقدر شدید است؟
آیا به جراحی نیاز خواهم داشت؟
چه درمان‌های غیر جراحی می‌تواند کمک کند؟
آیا باید فیزیوتراپی انجام دهم؟

*چگونه می‌توانم جلوی بدتر شدن منحنی را بگیرم؟

کیفوز زمانی است که ستون فقرات دارای انحنای بیش از حد باشد. این باعث ایجاد یک نگاه «قوزک» می‌شود و می‌تواند باعث شود شما احساس خودآگاهی کنید. ممکن است درد نداشته باشید، اما اگر منحنی بدتر شود، می‌تواند باعث درد، سفتی و مشکلات دیگر شود. درمان کیفوز پاسچرال و کیفوز شوئرمن ممکن است شامل عکسبرداری منظم با اشعه ایکس برای نظارت بر انحنا، فیزیوتراپی و در برخی موارد، بریس پشت باشد. برای کیفوز مادرزادی (و کیفوز شدید شوئرمن)، جراحی فیوژن ستون فقرات می‌تواند درد را تسکین داده و انحنا را اصلاح کند.